Kırtasiye Ürünlerinde Fitalat Tayini ve İlgili Standartlar

Kırtasiye ürünleri, özellikle çocukların yoğun şekilde kullandığı kalem, silgi, defter kapları, plastik malzemeler, yapıştırıcılar gibi ürünlerden oluşur. Bu ürünlerin içeriğinde yer alan kimyasal maddeler, sağlık açısından büyük risk taşıyabilir. Özellikle fitalatlar, plastiklerin esnekliğini ve dayanıklılığını artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılan kimyasallardır. Ancak bu maddelerin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri bilimsel olarak kanıtlanmış olup, özellikle çocukların sağlığı açısından ciddi tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle kırtasiye ürün analizleri, ürünlerin fitalat içeriğini belirlemek ve yasal düzenlemelere uygunluğunu kontrol etmek amacıyla detaylı bir şekilde gerçekleştirilmelidir.

Fitalatlar Nedir ve Neden Tehlikelidir?

Fitalatlar, plastikleştirici olarak kullanılan kimyasal bileşiklerdir. Özellikle PVC (polivinil klorür) gibi plastik ürünlere esneklik, yumuşaklık ve dayanıklılık sağlamak için eklenirler. Kırtasiye ürünlerinde en sık karşılaşılan fitalat türleri şunlardır:

• DEHP (Di-2-etilheksil fitalat)
• DBP (Dibütil fitalat)
• BBP (Benzilbütülfitalat)
• DIDP (Di-izodekils fitalat)
• DINP (Di-izononil fitalat)

Sağlık Riskleri:
Fitalatlar, temas veya solunum yoluyla vücuda girebilir. Özellikle çocuklar, fitalat içeren malzemeleri ağızlarına götürdüklerinde kimyasal madde vücuda doğrudan geçebilir. Fitalatların sağlık üzerindeki olumsuz etkileri şunlardır:

1. Endokrin Bozucu Etki: Hormon sistemini olumsuz etkileyerek gelişim bozukluklarına neden olabilir.
2. Üreme Sağlığı Üzerindeki Etki: Erkek çocuklarında üreme sistemi bozukluklarına yol açabilir.
3. Kanser Riski: Bazı fitalat türleri kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.
4. Solunum Problemleri: Astım ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir.

Bu sebeple, kırtasiye ürün analizleri kapsamında fitalat tayini büyük bir önem taşımaktadır.

Yasal Düzenlemeler ve Standartlar

Fitalatların insan sağlığına zararları nedeniyle kullanımları dünya genelinde sınırlandırılmıştır. Avrupa Birliği ve Türkiye’de yürürlükte olan yönetmelikler, özellikle çocukların kullandığı ürünlerde fitalatların belirli sınırların üzerinde bulunmasını yasaklamıştır.

1. REACH Yönetmeliği (EC 1907/2006): Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) tarafından yayımlanan REACH Yönetmeliği, DEHP, DBP, BBP ve diğer bazı fitalat türlerinin kullanımını kısıtlar.
2. 2009/48/EC Oyuncak Güvenliği Direktifi: Oyuncaklarda fitalat kullanımını sınırlandırır ve bu direktif, çocukların temas ettiği kırtasiye ürünlerini de kapsar.
3. TS EN 14372: Oyuncak ve çocuk bakım ürünlerinde plastikleştirici fitalat tayini için kullanılan standarttır.
4. TS EN 71-3: Oyuncak güvenliğine ilişkin fitalat dahil bazı zararlı kimyasalların migrasyonunu sınırlayan standarttır.

Türkiye’de de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan yönetmelikler, kırtasiye ürünlerinde fitalat kullanımını sınırlandırmaktadır.

Fitalat Tayini Analizleri ve Süreci

Fitalat tayini analizleri, kırtasiye ürünlerinin sağlık açısından güvenli olup olmadığını belirlemek için yapılmaktadır. Bu analizler, ürünlerin içeriğindeki fitalat miktarının yasal sınırların altında olup olmadığını kontrol eder.

Analiz Aşamaları:

1. Numune Alma:
   Analiz için kırtasiye ürünlerinden uygun miktarda numune alınır. Ürün türüne göre (plastik kaplamalı kalemler, silgiler, defter kapları vb.) homojen örnekler hazırlanır.

2. Ekstraksiyon:
   Numunedeki fitalatlar, uygun çözücüler (genellikle organik çözücüler) kullanılarak ekstrakte edilir.

3. Analiz Yöntemleri:
   Ekstrakte edilen fitalatlar, modern analiz cihazları kullanılarak tespit edilir. En yaygın kullanılan yöntemler şunlardır:

   • Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometresi (GC-MS): Fitalatların türü ve konsantrasyonu belirlenir.
   • Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC): Fitalatların tespitinde yüksek hassasiyetli sonuçlar sağlar.

4. Sonuçların Değerlendirilmesi:
   Elde edilen veriler, ilgili yasal düzenlemeler ve standartlarla karşılaştırılarak ürünün uygunluğu değerlendirilir. Yasal sınırların üzerinde fitalat içeren ürünler, insan sağlığına zararlı kabul edilerek piyasadan çekilir.

Kırtasiye Ürünlerinde Fitalat Riskini Azaltmak İçin Öneriler

1. Üreticiler:

   • Üretim süreçlerinde fitalat içermeyen veya düşük fitalatlı malzemeler kullanılmalıdır.
   • Kırtasiye ürün analizleri düzenli aralıklarla yapılarak ürünlerin güvenliği sağlanmalıdır.

2. İthalatçılar:
   İthal edilen kırtasiye ürünlerinin fitalat tayini analizleri yapılmalı ve REACH Yönetmeliği gibi yasal düzenlemelere uyumlu olduklarından emin olunmalıdır.

3. Tüketiciler:

   • Ürün satın alırken CE belgesi ve sağlık uygunluk raporu olan ürünler tercih edilmelidir.
   • Plastik kokusu veya esnekliği aşırı olan kırtasiye ürünlerinden kaçınılmalıdır.

4. Kurumlar ve Okullar:

   • Eğitim kurumları, çocukların sağlığına zarar vermeyecek sertifikalı kırtasiye ürünlerini temin etmelidir.
   • Toplu alımlar sırasında güvenlik testlerinden geçmiş ürünler tercih edilmelidir.

Kırtasiye ürün analizleri, kullanıcı sağlığını korumak için büyük bir önem taşımaktadır. Özellikle fitalat tayini analizleri, plastik bazlı kırtasiye ürünlerinin insan sağlığı açısından güvenli olup olmadığını ortaya koymaktadır. Üreticilerin, ithalatçıların ve tüketicilerin bu konuda bilinçli hareket etmeleri, çocukların sağlığını korumak için hayati önem taşır.

Fitalatsız ve sağlıklı kırtasiye ürünleri kullanmak, geleceğimiz olan çocukların sağlığı için atılacak en önemli adımlardan biridir. Bu nedenle, ürünlerin yasal standartlara uygunluğu düzenli olarak kontrol edilmelidir. Kırtasiye ürün analizleri sayesinde güvenilir ve sağlıklı ürünler piyasaya sunulabilir, toplum sağlığı korunmuş olur.

Fitalatlar plastik ve plastik türevi ürünlerde/baskılarda yumuşatıcı olarak ve boyalarda kullanılır. Fitalatlar kanserojendir ve insanlarda ve hayvanlarda endokrin sistemiyle beraber hormonel sisteme zarar verir. Yüksek derecede astıma  ve üreme bozukluklarına neden olduğu kanıtlanmıştır. Kırtasiye ürünleri kapsamında sentetik ürünler (PVC, PU, plastik), aksesuarlar ve baskılar, çocukların kullandıkları okul gereçleri (makas, maket bıçakları, kalemtraş, zımba, dosya grupları, silgiler, beslenme çantaları, kalem kutular, boyalar (pastel ve sulu boyalar) test edilmelidir.

TTS laboratuvarlarında ulusal ve uluslararası standartlara uygun metotlarla gerçekleştirilen kırtasiye ve okul gereçlerinde Fitalat testleriniz için iletişime geçebilirsiniz.